|
 Cuối thế kỷ 19, đất đèn (có thành phần chính là CaC2), mới chỉ được sản xuất ở 12 nước trên thế giới. Thời gian này, đất đèn chủ yếu dùng để thắp sáng. Dựa vào các phản ứng sau:
CaC2 + 2H2O = Ca(OH)2 + C2H2;
C2H2 + 5/2 O2 = 2CO2 + H2O
Cho đến năm 1911 vẫn còn tới 965 thành phố sử dụng đất đền để thắp sáng đường phố ban đêm.
Trong nhiều năm trước đây, ở nước ta, đất đèn được sử dụng để thắp sáng trong các hầm lò khai thác và vận chuyển than. Ngư dân một số vùng ven biển dùng đất đèn vào việc thắp sáng để đánh bắt cá, tôm do độ sáng của ngọn đèn đất tương đương với bóng điện có công suất 60 – 80W. Ở nông thôn nước ta, trong nhiều năm trước đây người ta cũng dùng đất đèn để thắp sáng trong những dịp có đình đám hoặc lễ Tết.
Khí axetilen sinh ra khi cho đất đèn tác dụng với nước được dùng làm nhiên liệu trong đèn xì oxi – axetilen để hàn cắt kim loại do nhiệt độ ngọn lửa có thể lên tới 30000C. Để sản xuất được một chiếc xe đạp người ta phải dùng tới 3 kg đất đèn. Việc hàn, cắt kim loại bằng đèn oxi-axetilen được dùng khi đóng mới hoặc sửa chữa các con tàu sông, biển hay xây dựng, sửa chữa các cây cầu, các công trình xây dựng.
Khi cần cắt, phá các con tàu đã bị hư hỏng để tận dụng sắt, thép cũ phục vụ cho ngành luyện kim cán thép người ta cũng dùng đèn xì oxi-axetilen.
Khi công nghiệp chế biến hoá học dầu mỏ chưa phát triển (cho đến khoảng năm 1950) thì khí axetilen sản xuất từ đất đền là nguyên liệu chính của công nghiệp sản xuất các hợp chất hữu cơ.
– Người ta cho khí axetilen tác dụng với khí hydroclorua để được vinyclorua, sau đó trùng hợp vinyclorua thành polivinyclorua:
Polivinylclorua (PVC) được coi là chất dẻo vạn năng. PVC dùng để sản xuất ra màng mỏng, bao bì, da giả, thùng đựng hoá chất, sợi chịu hoá chất, các cấu kiện xây dựng… Để sản xuất 1 tấn PVC phải dùng từ 1,7 – 2 tấn đất đèn.
– Cũng trên cơ sở cho khí axetilen tác dụng với khí hyđroclorua người ta đã có các công nghiệp tiếp theo chuyển đổi thành butađien để sản xuất cáo su nhân tạo và hàng loạt monome có giá trị công nghiệp như acrilonitril, vinylaxetat, este của axit acrylic…
Trùng hợp vinylaxetat rồi thuỷ phân người ta thu được polivinylancol. Từ polime này kéo thành sợi bền, đẹp, chịu được hoá chất và thời tiết, có độ hút ẩm cao được gọi là vinylon. Như vậy axetilen là nguyên liệu quan trọng để giải quyết tốt vấn đề mặc – Người ta còn dùng khí axeilen từ đất đèn để sản xuất muội than gọi là muội axetilen. Sau khi loại bỏ các tạp chất, khí axetilen được chứa vào các bồn lớn rồi dùng nhiệt độ cao để phân huỷ axetilen tạo ra cacbon (C) tinh khiết. Muội axetilen là nguyên liệu cao cấp dùng cho các ngành điện tử, sơn, mực in, chế tạo thép cứng, chổi than, chế biến cao su.
Ngành sản xuất pin tiêu thụ rất nhiều muội than, bình quân để sản xuất 1 triệu chiếc pin R20 phải cần từ 2,7 đến 3 tấn muội than axetilen. Nhà máy Đất đèn Tràng Kênh (Hải Phòng) là cơ sở đầu tiên trong nước sản xuất muội than axetilen để cung cấp cho ngành pin và các ngành kinh tế khác.
– Trong nông nghiệp, từ lâu người ta đã dùng đất đèn để rấm quả xanh, kích thích quả mau chín và chín đồng loạt ở các kho, thường dùng để rấm dứa, chuối, cà chua… vào dịp cuối mùa đông, đầu mùa xuân.
Người ta xử lý nõn cây dứa bằng đất đèn, cây dứa sẽ cho quả to đồng đều, thơm ngon, tỷ lệ đường cao và nhất là làm cho dứa ra hoa kết quả trái vụ.
Đất đèn còn dùng để sản xuất phân đạm canxi xianamit (CaCN2) dùng bón cho các loại cây trồng như lúa và nhất là bông. Hàng năm hãng DENKA của Nhật Bản dùng từ 300.000 đến 500.000 tấn đất đèn để sản xuất phân bón canxi xianamit.
– Một sản phẩm phụ của ngành sản xuất đất đèn là khí cacbon oxit (CO). Đó là một khí công nghiệp có giá trị, có thể dùng để chế biến hoá học hoặc làm nhiên liệu:
CaO + 3C = CaC2 + CO
Vôi sống than cốc trong lò điện
|
Cuối thế kỷ 19, đất đèn (có thành phần chính là CaC2), mới chỉ được sản xuất ở 12 nước trên thế giới. Thời gian này, đất đèn chủ yếu dùng để thắp sáng. Dựa vào các phản ứng sau:
