(H2N2)-Mỗi người bình thường đều có khả năng nhận thức và đánh giá màu sắc, tuy nhiên mức độ đánh giá và xác định màu sắc giữa người này và người kia luôn có sự khác biệt nhất định. Vì vậy một hệ thống quy chiếu, đánh giá màu sắc chuẩn và thống nhất, được cả thế giới công nhận luôn là một nhu cầu không thể thiếu trong các ngành sản xuất, ứng dụng, dịch vụ có liên quan đến màu sắc. Bài viết kì này sẽ giới thiệu cho các bạn các hệ quy chiếu, được gọi là không gian màu, được sử dụng phổ biến nhất trong công nghiệp hiện nay.
Ba sắc màu chính
Trong lĩnh vực màu sắc, người ta luôn cần những phương tiện đánh giá, những hệ thống quy chiếu sao cho từ đó họ có thể lấy được chính xác những màu sắc mong muốn. Màu sắc không thể được xác định qua hai thông số mà cần ít nhất ba thông số. Mắt con người nhận biết màu sắc thông qua các cơ quan cảm thụ màu sắc, được gọi là « cone ». Có 3 dạng cone trong mắt người. Mỗi một dạng sẽ giúp con người nhận biết được màu sắc ở các bước sóng ngắn (S), trung (M) và dài (L), mà nó tương ứng lần lượt với xanh dương, xanh lá cây và đỏ (ba màu sắc chính của ánh sáng).
Ba thông số của màu sắc thể hiện cách thức mà mỗi một cone sẽ bị kích thích bởi màu sắc mà mắt quan sát thấy. Chú ý là mỗi người khác nhau sẽ có cách cảm thụ màu sắc khác nhau.
Điều này chỉ có thể đạt được khi có một hệ thống đặc biệt cho phép định nghĩa và phân loại màu sắc nhất quán, không thay đổi. Những hệ thống màu sắc mẫu (hay còn gọi là không gian màu), vì vậy, được dùng để phân loại và kiểm tra chất lượng màu sắc theo các thuộc tính sau : sắc màu (hue), độ bão hòa, độ kết tủa màu (saturation, chroma) và độ sáng (brightness).
Không gian màu RGB
Mô hình RGB là mô hình màu sắc cơ bản nhất (red, green, blue), được ứng dụng cho màn hình máy tính, dễ hiểu và dễ sử dụng. Các thông số màu red, green, blue sẽ được cân bằng sao cho khi toàn bộ các giá trị này đạt 100%, màu thu được là màu trắng.
Không gian màu RBG
Ba màu sắc đơn sắc chính sẽ được định nghĩa ở các bước sóng chuẩn như sau : đỏ (red) = 700 nm, xanh lá (green) = 546,1 nm và xanh dương (blue) = 435,8 nm.
Những không gian màu CIE
CIE là tên viết tắt của Commission Internationale de l’Eclairage, hiệp hội được thành lập vào năm 1913 với chức năng như một diễn đàn quốc tế cung cấp, trao đổi thông tin và các ý tưởng về mọi vấn đề liên quan đến chiếu sáng. Trong đó, nghiên cứu màu sắc là một trong những nhiệm vụ chính của tổ chức này.
Mô hình màu CIE được phát triển để có thể độc lập với bất kì một phương tiện chiếu sáng nào và dựa trên nền tảng cảm thụ màu sắc của mắt người. Chìa khóa quan trọng của mô hình CIE là sự định nghĩa cụ thể các nguồn sáng chuẩn và sự quy định cụ thể đối với người quan sát chuẩn.
Các nguồn sáng chuẩn
Các nguồn sáng chuẩn được định nghĩa năm 1913 :
• Nguồn A : bóng đèn sợi tóc Tungsten với nhiệt độ màu 2854 K
• Nguồn B : mô hình ánh sáng mặt trời vào buổi trưa với nhiệt độ 4800 K
• Nguồn C : mô hình ánh sáng mặt trời ban ngày với nhiệt độ 6500 K
Nguồn B và C thật ra xuất phát từ nguồn A thông qua sử dụng các tấm lọc thay đổi sự phân bố nguồn quang phổ. Bên cạnh đó, CIE cũng đã định nghĩa 1 series các nguồn sáng daylight gọi là daylight D. Trong đó, D65 với nhiệt độ màu ở 6500 K được sử dụng làm hệ tham chiếu phổ biến nhất.
CIE thường sử dụng hai hệ thống người quan sát chuẩn : hệ quan sát 1913 và 1964. Trong cả hai trường hợp, người quan sát chuẩn là sự tổng hợp của những nhóm nhỏ từ 15 – 20 người và như thế, đại diện cho sự quan sát màu sắc của con người bình thường.
Người quan sát sẽ nhìn vào 1 màn hình bị chia đôi với độ phản xạ là 100% (trắng tinh khiết). Ở 1 nửa màn hình, 1 bóng đèn kiểm tra sẽ chiếu 1 màu sắc lên, ở nửa còn lại, 3 bóng đèn đỏ, xanh dương, xanh lá sẽ thay đổi hàm lượng ánh sáng để có thể tạo ra màu giống với màu trong nửa màn hình thứ nhất. Người quan sát sẽ nhìn thông qua 1 lỗ hổng và quyết định khi nào thì màu sắc của 2 màn hình giống hệt nhau. Bộ 3 thông số (tritimulus) RGB cho mỗi 1 màu sắc sẽ có được theo cách thức này.
Phạm vi quan sát
Một khi các giá trị tristimulus RGB đã thu được, chúng sẽ được sử dụng trong các mô hình mẫu của màu sắc. Do sự ràng buộc của các gam màu, mô hình màu sắc RGB không thể sao chép toàn bộ ánh sáng quang phổ mà không đưa vào các giá trị thông số RGB âm. CIE đã chuyển đổi các giá trị của bộ 3 thông số RGB vào trong 1 hệ khác chỉ sử dụng hoàn toàn các giá trị dương, được gọi là XYZ. Đây cũng chính là mô hình mẫu đầu tiên của CIE, còn gọi là không gian màu CIE XYZ.
(Còn tiếp…)
Lê Tiến Khoa (nhóm Ichem)
Nguồn: Cyberchemvn.com
